[ Pobierz całość w formacie PDF ]
prawdopodobniej mają uczący się (...); jakie nowe doświadczenia i ja-
ką wiedzę o życiu społeczności własnej i docelowej muszą zdobyć uczący
się, by spełniać warunki komunikowania się w drugim języku; co po-
winien wiedzieć uczący się o zależnościach między kulturą kraju swojego
105
519999
pochodzenia a kulturą kraju języka, którego się uczy, by osiagnąć odpo-
wiedni poziom kompetencji interkulturowej (ESOK 2003: 96; podkre-
ślenia WM).
Odnosząc te słowa do sytuacji nauczania języka polskiego jako
obcego, chcemy wyrazić przekonanie, że świadomość znaczenia
wiedzy socjokulturowej posiadają na pewno poloniści wykształce-
ni i pracujÄ…cy za granicÄ…. ZwiadczÄ… o tym stawiane przez nich oraz
przez ich studentów pytania o zachowania językowe, zgodne lub
niezgodne z polskimi normami socjokulturowymi. Także zgłasza-
ne przez nich dezyderaty dotyczące specjalistycznych podręczni-
ków pozwalających rozwijać wiedzę socjokulturową i dzięki temu
kształcić kompetencję komunikacyjną.
Wśród polskich specjalistów w zakresie nauczania języka pol-
skiego jako obcego ta świadomość na pewno stale wzrasta, jak
o tym świadczą prace cytowane przez piszącego te słowa w opra-
cowaniu Czy kultura była traktowana po macoszemu w nauczaniu ję-
zyka polskiego jako obcego? w niniejszym tomie. ESOK zwraca uwa-
gę wszystkim uczącym języka polskiego jako obcego na te zagad-
nienia, nad którymi warto się zastanowić przed podjęciem pra-
cy z konkretną grupą, ale także w trakcie prowadzenia nauczania.
Wiedza deklaratywna (savoir) to niejako pierwszy stopień wie-
dzy niezbędnej do osiągnięcia pełnej kompetencji komunikacyj-
nej. ESOK zwraca także uwagę na wiedzę proceduralną know-
how (savoir-faire), na którą składają się umiejętności praktyczne,
umiejętności interkulturowe, uwarunkowania osobowościowe
(savoir-être), a wreszcie umiejÄ™tność uczenia siÄ™ (savoir-appren-
dre). Dla naszych rozważań ważne są umiejętności interkulturo-
we, na które składają się: a) umiejętność dostrzegania związku mię-
dzy kulturą własną a obcą; b) wrażliwość kulturowa oraz umiejętność
dokonywania właściwych wyborów strategii i ich odpowiedniego użycia
w kontakcie z osobami z innych kultur; c) umiejętność pośredniczenia mię-
dzy kulturą własną a kulturą obcą oraz radzenia sobie z interkulturo-
wymi nieporozumieniami i wynikajÄ…cymi stÄ…d sytuacjami konfliktowy-
mi; d) umiejętność przezwyciężania stereotypów (ESOK 2003: 96).
106
519999
Na specjalne podkreślenie zasługuje naszym zdaniem
nowa rola, zaproponowana tu uczącym się języków obcych przez
autorów ESOK, rola pośrednika kulturowego. Odgrywanie takiej roli
zakłada, że uczący się nie tylko zna i rozumie obcą kulturę, ale
także to, że jest on gotów dzielić się swą wiedzą i zrozumieniem
z innymi, że jest gotów i umie pośredniczyć między przedstawi-
cielami obu kultur wtedy, gdy dochodzi do nieporozumień czy
nawet konfliktów. Uświadomiwszy sobie to, stwierdzimy, jak da-
leko wychodzą autorzy ESOK poza uczenie się języka obcego,
ograniczane tradycyjnie tylko do posiadania kompetencji lingwi-
stycznej i umiejętności porozumiewania się. Podkreślamy ten fakt,
przekonani, że świadomość potrzeby kształcenia pośredników
kulturowych powinna dotrzeć do wszystkich nauczycieli języków
obcych, a nie ograniczać się tylko do grupy zarządzającej i nad-
zorującej nauczanie języków obcych, jak to się zwykle dzieje.
Komunikacyjna kompetencja językowa składa się z trzech
kompetencji szczegółowych: lingwistycznej, socjolingwistycznej
i pragmatycznej, które zostały dokładnie omówione przez auto-
rów ESOK. Interesująca nas kompetencja socjolingwistyczna to
wiedza i umiejętności, które pozwalają zachować społeczny wymiar ko-
munikacji językowej (ESOK 2003: 106). Oczywiście, podstawą tej
wiedzy jest wiedza socjokulturowa, o której była mowa już wcze-
śniej. Omawiając dokładnie kompetencję socjolingwistyczną, au-
torzy ESOK zwracają uwagę na pięć zjawisk, o których wcześniej
nie wspominali: na wyznaczniki relacji społecznych, na konwen-
cje grzecznościowe, na nośniki tzw. mądrości ludowej, na zróż-
nicowanie rejestrów wypowiedzi, wreszcie na zdolność rozpozna-
wania dialektów i odmian regionalnych języka obcego.
Wyznaczniki relacji społecznych wiążą się z takimi czynnika-
mi jak typ relacji, zażyłość relacji, stopień pokrewieństwa czy re-
jestr dyskursu. Zgodnie z nimi student może pozdrowić swego
kolegę, mówiąc po polsku Cześć!, nie może jednak użyć tej sa-
mej formy do swego nauczyciela (profesora) ze względu na róż-
nicę pozycji zajmowanej w procesie nauczania i ze względu na
występujący między nimi kontakt formalny.
107
519999
Konwencje grzecznościowe różnią się bardzo w zależności od
języków i dlatego stanowią zródło nieporozumień interkulturo-
wych. Polskie Jak się masz? Co słychać? Co u ciebie? Wszystko w po-
rządku? to nie tyle druga część powitania, ile przede wszystkim
pytanie (prośba) o informację o samopoczuciu napotkanej oso-
by, która zwykle odpowiada, mówiąc zrazu ogólnie Bardzo dobrze;
Tak sobie; Beznadziejnie, a potem chętnie przechodzi do szczegó-
łów uzasadniających jej aktualne samopoczucie. Tu polska kon-
wencja grzecznościowa różni się zdecydowanie od angielskiej czy
francuskiej, która na konwencjonalne Comment ça va? przewiduje
tylko pozytywnÄ… reakcjÄ™ w postaci Ça va (très) bien. Poznanie pol-
skiej konwencji studenci amerykańscy traktują zwykle jak wyzwo-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]